ايمنی در سيستم برق ساختمان یکی از مهمترین مسائلی می باشد که باید بسیار به آن توجه و دقت کرد. گسترش روزافزون صنعت برق و پيشرفت تكنولوژي و تاثيرات آن در ساخت و سازها چشمگير بوده؛ به طوري كه به تبع آن سيستم برق ساختمان‌ها تحت تاثير قرار گرفته است. با توجه به اينكه يكي از موارد اساسي در ساختمان‌ها، شبكه برق و ايمنی در سيستم برق ساختمان است؛ چگونگی طراحی و اجرا و همچنين كيفيت اجزايی بكار گرفته شده در شبكه بسيار حايز اهميت ميیباشد. در مقاله حاضر رعايت استانداردهای ايمني مد نظر قرار گرفته و راهكارهاي مختلف ارايه ميیگردد. با دلفان ایمنی همراه باشید.
فهرست مطالب
ايمنی در سيستم برق ساختمان
اهمیت ايمنی در سيستم برق ساختمان چقدر است؟ جامعه بشري با سرعتی دور از انتظار در حال دگرگونی، تحول، بازسازی و نوسازی است و پذيرش اين تحولات شرط اصلي حضور در جهان كنوني به شمار مي‌آيد. از اين رو اثرات جانبي تحولات و تغييرات سريع را نيز بايد پذيرفت. يكي از اين تحولات، گسترش ساخت و سازهاي بلند و به تبع آن مسايل ايمني مربوط به آنهاست.
بي‌توجهي به مساله ايمنی در سيستم برق ساختمان مي‌تواند به آتش‌سوزي‌هاي مهيب و مشكلات اجتماعي، اقتصادي و بهداشتي ناشي از آن منجر شود. با توجه به رويدادهايي كه در كشورهاي در حال توسعه شكل مي‌گيرند مي‌توان نتيجه گرفت كه در برخي از اين كشورها تا حادثه‌اي اتفاق نيافتد و تا جان انسان بي‌گناهي تهديد نشود و سرمايه‌هاي بكلان نابود نشوند، به رعايت اصول ايمني توجهي نمي‌شود. حال با توجه به آنكه در كشور خود نيز شاهد بسياري از حوادث ساختماني بوده‌ايم، زمان آن رسيده كه به مساله ايمني در ساخت و سازها در جامعه توجه جديتری شود و ايمني فقط در كلاه ایمنی و كفش ایمنی و دستكش ایمنی خلاصه نشود.
استاندارد های ایمنی برق ساختمان
ايمني يكي از اركان اصلي در حفظ جان و سلامتي انسان‌ها، نيروي كار و سرمايه‌هاي ملي و فردي است. رعايت ايمنی در سيستم برق ساختمان و در ساخت و سازها اكنون در مسيري قرار گرفته كه به تدريج كه جايگاه خود را پيدا كند و سازمان‌هاي اصلي و فرعي ايمني در ارگان‌ها و سازمان آتش‌نشاني مي‌تواند نقش موثري در كاهش تلفات انساني و حوادث احتمالي داشته باشند. البته ضوابط و قوانين مطلوب به تنهايي نمي‌تواند سازمان‌ها و ارگان‌ها را در رسيدن به اهداف خود كمك كند، بلكه مشاركت و همكاري آحاد ملت لازم است تا برنامه‌هاي ايمني با شكست مواجه نشوند.
استاندارد های ایمنی در برق کشی منازل مسکونی
آنچه كه در دنياي امروز حايز اهميت است و بودجه هنگفتي از طرف دولت‌ها، شركت‌ها و سازمان‌هاي گوناگون در سطح جهاني به ويژه كشورهاي پيشرفته براي اين منظور صرف مي‌شود، دستيابي به بالاترين سطح استاندارد ايمني در مقابل انرژي‌هاي گوناگون بخصوص انرژي الكتريكي است. بطور مثال كدهاي جهاني NFPA، NEC، IEC، DIN، BS و بسياري ديگر از استانداردها، بخش عمده‌اي از توصيه‌هاي خود را به ايمني در مقابل انرژي الكتريكي اختصاص داده‌اند تا بدين و سيله حوادث ناشي از برق به حداقل ممكن برسد. در اين رابطه تنها كميسيون بين‌المللي برق1 ده‌ها نشريه مختلف در مورد ايمني برق منتشر مي‌كند كه اين امر گوياي اهميت قضيه است. از طرف ديگر از بعد معنوي و اخلاقي، زندگي انسان‌ها و حفظ سلامتي آنها از اهم مسايل مي‌باشد. لذا وظيفه سنگيني بر دوش دست‌اندركاران و مسوولين طراحي (اجرا و نظارت بر اجراي طراحي) استانداردهاي ايمني مي‌باشد.
- اما اين پرسش همواره پيش مي‌آيد كه در حال حاضر وضعيت استانداردهاي ايمني از نظر رعايت آن در سطح جامعه چگونه است؟
- در حال حاضر قوانين روشن و مشخصي براي رعايت استانداردهاي بين‌المللي ايمني برق، جهت بخش اعظمي از جامعه يعني منازل مسكوني و كارخانجات وجود ندارد. البته در اينجا بايد بخش عمده‌اي از مجتمع‌هاي آپارتماني و كارخانجات را كه توسط مهندسين مشاور براساس كدهاي بين‌المللي طراحي شده است از اين بخش مستثني دانست.
مهمترین نکات ایمنی سیم کشی ساختمان
اقداماتي كه بايد جهت دستيابي به روش عملي و اجرايي پوشش استانداردهاي ايمني در ابنيه در نظر گرفته شوند عبارتند از:
- استفاده از پريزهاي با اتصال زمين در كليه ساختمان‌ها اعم از مسكوني، تجاري و اداري اجباري گردد. كنترل اين مورد پس از اجرا به سهولت و بدون صرف هزينه زيادي، قابل پيگيري مي‌باشد.
- قوانين و مقررات لازم در مورد رعايت ايمني الكتريكي و آتش‌سوزي و ارايه نقشه تاسيسات الكتريكي براي كليه ساختمان‌ها (مانند نقشه‌هاي معماري و سازه) با امضاي مجاز مهندسين برق و كنترل آن توسط افراد و سازمان‌هاي ذيصلاح در مرحله صدور پروانه، در طول اجرا و در هنگام صدور گواهي پايان كار وضع شود. لازم به توضيح است كه در اغلب كشورهاي پيشرفته جهان، مفهوم پايان كار فقط كنترل عدول از ميزان زيربناي مجاز و غيره نيست بلكه ارگان‌هاي مسوول قبل از بررسي نكات ايمني در ساختمان‌ها، اجازه سكونت (نه فقط گواهي پايان كار) را صادر نمي‌نمايند. توصيه مي‌شود در ايران نيز بدين صورت عمل شود. رعايت اين موضوع به هيچ وجه غير ممكن نمي‌باشد.
- شركت‌هاي برق منطقه‌اي و سازمان‌هاي ذيربط ايمني، مسوول آزمايش سيستم اتصال زمين كليه ساختمان‌ها و ابنيه قبل از وصل انشعابات برق گردند و تا قبل از دستيابي به شرايط مطلوب از اتصال انشعاب خودداري نمايند.
- توليد پريزها، دوشاخه‌ها و ساير تجهيزات الكتريكي و حتي واردات آنها به شدت تحت كنترل ارگان‌هاي مسوول قرار گيرد و جريمه‌هاي سنگين در صورت مشاهده نمونه‌هاي غير استاندارد از هر كارخانه‌اي در نظر گرفته شود.
- توليد تابلوهاي توزيع برق نيز به شدت تحت كنترل ارگان‌هاي مسوول قرار گيرد و در صورت مشاهده تخلف، اقدامات قانوني جهت متوقف نمودن توليد كارخانه صورت گيرد.
- لزوم نصب كليدهاي حفاظت در مقابل نشت جريان، توسط ارگان‌هاي مسوول بررسي شده و استفاده از آنها به ويژه در آپارتمان‌ها، منازل مسكوني، مهدكودك‌ها و كارخانجات اجباري گردد. ذكر اين نكته نيز ضروري است كه در صورت نصب اين كليدها در تابلوهاي توزيع، عملا اجراي صحيح برق‌رساني و اتصال زمين آن ساختمان و ابنيه كنترل شده و در اين شرايط نيازي به كنترل از طرف شركت‌هاي برق منطقه‌اي احساس نمي‌شود.
- كميته‌اي متشكل از كارشناسان ارگان‌هاي مسوول ايمني (نظير آتش‌نشاني)، مهندسان و استادان دانشگاه‌ها تشكيل شود و مقررات واحدي تدوين نمايد كه رعايت آن از طرف كليه سازمان‌ها مانند آتش‌نشاني، شهرداري‌ها، وزارت مسكن و شهرسازي، سازمان برنامه و بودجه، مهندسان مشاور، شركت‌هاي برق منطقه‌اي و غيره اجباري و الزامي باشد. به عبارت ديگر مسوولين صدور گواهي پايان كار ملزم به بررسي مطابقت تاسيسات اجرا شده با مقررات فوق‌الذكر و صدور گواهي در صورت رعايت مقررات باشند. طبيعي است كه كميته تشكيل شده مي‌تواند با استفاده از كدهاي بين‌المللي مانند 364- IEC و با توجه به شرايط جوي و آب و هوايي مناطق مختلف ايران و نوع عملكرد ابنيه و ساختمان نسبت به تدوين مقررات عمل نمايد.
- نسبت به تعويض پريزهاي معمولي با پريزهاي داراي اتصال زمين در ساختمان‌هاي موجود و سيم‌كشي براي اتصال به زمين اقدام شود. اين عمل به دليل هزينه پايين آن قابل اجرا و پيگيري است.
- كليد اتوماتيك كنترل نشت جريان منظور شود. البته اين عمل به دليل حساسيت كليد و وجود نشتي‌هاي قابل توجه در ساختمان‌ها، مشكلات بسيار دارد؛ چرا كه سيم‌كشي‌ها اغلب فرسوده هستند و مطابق با اصول استاندارد نمي‌باشند. لذا در صورت نصب كليد، جريان برق مرتبا قطع مي‌شود. به هر حال مي‌توان نصب كليد را حداقل در ساختمان‌هاي عمومي و كارخانجات اجباري نمود؛ حتي اگر به قيمت تعويض كليه سيم‌كشي‌ها تمام شود.
سخن پایانی
بايد به استانداردها و موارد ايمني به ويژه ايمني برق اهميت بيشتري داد و آن را كاملا جدي گرفت. اين عمل به مفهوم ارزش قايل شدن عملي و نه كلامي براي وجود انسان و زندگي و سرنوشت اوست. طبيعي است كه با رواج استانداردهاي ايمني برق در سطح عمومي جامعه، فرهنگ استفاده صحيح از ابزار الكتريكي نيز افزايش مي‌يابد. چنين حركتي علاوه بر حفظ زندگي انسان‌ها، از نظر اقتصادي نيز به نفع بودجه عمومي كشور خواهد بود. زيرا از مصرف انرژي اضافي ناشي از نشت جريان و تلفات آن جلوگيري به عمل مي‌آيد. به‌علاوه آتش‌سوزي ساختمان‌ها و وسايل الكتريكي كه عمدتا از ضعف سيستم حفاظتي برق ناشي مي‌شود به حداقل رسيده و در نتيجه هزينه‌هاي اضافي كمتري به خانواده‌ها و همينطور كشور تحميل مي‌شود. ضروري است كه اين امر توسط مسوولين ايمني و ارگان‌هاي مرتبط با استانداردها جدي گرفته شود و پيگيري گردد.