نکات ایمنی در حفاری تونل را بسیار جدی بگیرید! در گذشته به ازاي هر ٨٠٠ متر ساخت تونل، حيات يك نفر با مخاطره مواجه میشد. امروزه افزايش آگاهي در زمينه احداث تونل، منجر به بهبود شرايط كاري در كارگاه هاي زيرزميني شده است؛ به طوريكه آمار حوادث مرگبار و خطرناك به طور قابل ملاحظه اي كاهش پيدا كرده است. لازم دانستیم نکات ساده اما مهم ایمنی در حفاری تونل را از میان مطالب موجود در منابع مختلف و براساس تجربه چند ساله کار در پروژه های کشور در این مقاله بیان کنیم. با تیم فنی دلفان ایمنی همراه باشید.
فهرست مطالب
رعایت نکات ایمنی در حفاری تونل و اثرات آن
حوادث و اتفاقات در مباحث ايمني به دو دسته كلي تقسيم ميشوند :
- حوادثي كه نميتوان از وقوع آنها جلوگيري كرد .
- حوادث قابل پيشبيني كه براي جلوگيري از رخداد يا كاهش خطرات آن بايد هزينه صرف نمود.
به طور كلي علل رخداد هرگونه حادثه در كارگاه هاي عمراني به شرح ذيل ميباشد :
- تماس كنترل نشده شخص با مواد و ماشين آلات.
- شكست و خرابي بناهاي موقت.
- خطرات ذاتي فعاليت هاي عمراني نظير استفاده از مواد ناريه.
- عدم رعايت موارد ايمني يا كم دقتي افراد شاغل در كارگاه.
پرسنل كارگاه بايد با علل فوق آشنا بوده و هرگونه قوانين، آیين نامه و دستورالعمل يا راهنمايي مورد نياز را كه منجر به كاهش خطرات گردد، رعايت نمايد. كاهش تعداد و درجه خطر حوادث كارگاهي علاوه بر كاهش مشكلات و هزينه هاي مرتبط با بيمه، معمولا منجر به كاهش ديگر هزينه هاي مستقيم و غير مستقيم حادثه ميشود. وقتي حادثه اي رخ ميدهد، مجموعه ای از هزينه هاي آشكار و پنهان به شرح زير به سيستم تحميل ميشود :
- هدر رفتن وقت مفيد فرد صدمه ديده در طول درمان.
- توقف يا تاخير كار تيمي كه عضو آسيب ديده در آن فعال بوده است.
- مدت زماني كه امدادگر جهت كمك و مراقبت از فرد مصدوم صرف ميكند.
- هزينه ها و زمان مورد نياز جهت بررسيها و تهيه گزارش حادثه.
- ديگر هزينه هاي پنهان.
آموزش نکات ایمنی در حفاری تونل
محيط هاي كاري مخصوص ساخت فضاهاي زيرزميني، خطرات خاص و منحصر به فردي را دارا مي باشند كه پرسنل فعال در آنها بايد آگاهي هاي لازم را نسبت به اين خطرات داشته باشند. اين حوادث بايد در برنامه ايمني كارگاه شناخته شوند و پيشبيني هاي لازم ارایه گردد. سقف و ديواره ها و سينه كار در جبهه های كاري مختلف تونل بايد بهطور مداوم مورد بررسي قرار گرفته و اقدام به لقگيري مناسب و تحكيمات اوليه سنگهاي ضعيف شود.
لازم است پيچ سنگها با استفاده از آچارهاي مناسب به طور مرتب مورد آزمايش قرار گيرند. قاب ها و ديگر نگهدارنده هاي مناسب باید به منظور جلوگيري از جابجايي و حركت بلوك هاي سنگي، به طور اصولي و صحيح نصب شوند. نگهدارنده هاي آسيب ديده و تغيير شكل يافته در اسرع وقت تعمير و يا تعويض شوند. صفحه ها و سپرهاي نگهدارنده مناسب براي زمينهاي ضعيف و سست طراحي و مورد استفاده قرار گيرند. ديواره ها و نگهدارنده ها پس از انفجار در سينه كار، مرتب بازرسي شوند و نسبت به اصلاح سطوح آسيب ديده اقدام گردد.
موارد ايمني در زمان توقف كار
در زمان عدم فعالیت كارگاه هاي زيرزميني لازم است الزامات کنترلی، حصاركشي و نصب علایم هشدار دهنده صورت گيرد. در توقف هاي موقتي و كوتاه مدت حفاري تونل، ضروري است كه سينه كار به خوبي تحكيم شود و بازرسيهاي متوالي در زمان توقف، از جبهه كار و شرايط سينه كار انجام بگيرد. در توقف هاي بلند مدت فعاليت هاي تونلزني، لازم است كه ديوارهايي محكم در سينه كار ايجاد گردد و دريچه اي براي خروج آب براي كاهش بار اعمال شده به ديواره از طرف سينه كار پيشبيني گردد.
اهمیت كمك هاي اوليه در ایمنی در حفاری تونل
- تجهیزات
- حضور امداد رسان
- خدمات پزشکی
- تهویه
- برق رسانی در تونل
- خطرات آتش سوزی
1- تجهيزات
جعبه كمكذهاي اوليه مقاوم تهيه و در مكان مناسبي در كارگاه نصب گردد. محتويات جعبه زير نظر پزشك و با رعايت استانداردهاي جهاني تهيه و همه بسته بندي ها بايد داراي برچسب دستور العمل باشند. قبل از رخداد هرگونه حادثه، تجهيزات مربوط به كمك هاي اوليه بايد توسط مهندس ايمني كارگاه حداقل به صورت هفتگي كنترل شده و اقلام مصرفي جايگزين شود.
2- حضور امداد رسان
ضروري است كه يك فرد آموزش ديده و با تجربه جهت ارایه كمكهاي اوليه در كارگاه در دسترس باشد. تعداد اين افراد و محل استقرار آنها در كارگاه و نحوه دسترسي به آنها براساس پيچيدگي هاي نوع فعاليت، حساسيت كار و نوع پروژه، توسط مهندس ايمني تعيين ميگردد.
3- خدمات پزشكي
تدابیر لازم جهت دسترسي به يك پزشك و انجام مشاوره هاي لازم و ارایه كمكهاي ويژه در زمان آسيب ديدگي هاي خطرناك پيشبيني گردد. شماره تلفن پزشك، بيمارستان و آمبولانس براي استفاده در مواقع اورژانس، در مكانهاي مناسب در كارگاه نصب گردد.
4- تهويه
آیيننامه OSHA تعريف جامع و جداگانه اي براي انواع زمين هاي گازدار و زمين هاي با پتانسيل گازدار و غير گازدار ارایه نموده و براي هركدام رهنمودهاي ايمني ويژه اي ارایه مينمايد. مديريت پروژه بايد از شرايط گازدار بودن طبقات زمين و خطرات بالقوه آن آگاهي كامل داشته و آیيننامه يا دستورالعملهاي مناسبي جهت ايجاد شرايط امن براي پرسنل صادر نمايد. آزمايشهاي لازم به طور پيوسته جهت ارزيابي مقدار گازها در محل انجام گرفته و مقادير مجاز برخي از گازها ارایه گردد.
در صورتی که مقادير گازهاي سمي و قابل احتراق، یا گرد و غبار و بخارات از يك و نيم درصد تجاوز كند، همه پرسنل بايد محدوده مورد نظر را ترك كنند تا دراسرع وقت اقدام مناسب جهت كاهش مقدار گازهاي فوق به مقدار كمتر از يك درصد انجام گيرد؛ لازم است همه آزمايشها و نتايج اقدامات در دفتر كارگاه ثبت شود.
تجهيزات رديابي و اندازه گيري مقادير گازها لازم است مرتب مورد بازنگري قرارگیرند. همه ردياب ها هشدار دهنده هاي سمعي و بصري داشته و اغلب خروجي ديجيتالي دارند.
5- برق رساني در تونل
خدمات مهندسي برق در تونل بسيار حياتي بوده و در صورت طراحي نامناسب برق رساني در اكثر فعاليت ها اختلال ايجاد ميشود. همه كابلهاي برق رساني به داخل تونل بايد كاملا روكش شده و با پوششهاي مقاوم به طور كامل پوشانده شوند. خطوط فشار قوي مورد نياز ماشين آلات حفاري از قبيل ROAD HEADER و TBM به صورت مشخص و جدا از ديگر خطوط پشتيباني نظير خطوط انتقال آب، هوا و تلفن (از دهانه تا سينه كار تونل) بوده و معمولا در سقف تونل نصب ميگردند.
ترانسفورماتورها در يك محدوده مجزا و دارای حصاركشي مناسب و مقاوم در برابر آتش مورد استفاده قرار گرفته و ژنراتورهاي مورد نياز پروژه جهت تامين برق اضطراري در صورت قطع برق سراسري از قبل تهيه و آماده به كار در كارگاه وجود داشته باشند.
6- خطرات آتشسوزي
تا حد امکان از حمل و به كارگيري مواد مشتعل و قابل احتراق در كارگاه هاي زيرزميني به خصوص در داخل تونلها، جلوگيري به عمل آيد، به خصوص در جبهه هاي كاري كه به روش انفجاري حفاري ميشوند. موادی که پتانسيل بالایی براي احتراق دارند و مواد سوختي نظير گازویيل نبايد به داخل جبهه كاري منتقل گردند. از تجمع زباله هاي مختلف و قابل احتراق نظير لاستيك هاي مستعمل ماشين آلات در محل كار ممانعت به عمل آيد.
در صورت استفاده از سوخت هاي ديزلي، روغن و گريس بايد از بسته بندهاي مناسب و محكم استفاده كرده و در شرايط ايمن و با رعايت فاصله مناسب از مناطق حساس نگهداري شوند. در صورت استفاده از كپسول يا سيلندرهاي گاز، با رعايت شرايط ايمني در داخل محفظه هاي محكم و مقاوم نگهداري شوند. موانع مقاوم به صورت صفحات حايل در شفتها براي جداكردن محدودهاي كه فعاليت جوشكار انجام ميگيرد نصب گردد. يك شخص آتشنشان با تجهيزات مناسب در زمان جوشكاري و حتي پس از ٣٠ دقيقه از اتمام جوشكاري جهت انجام هرگونه اقدام مناسب در صورت بروز آتشسوزي در محل حضور داشته باشد.
مقررات ایمنی در حفاری تونل در شاتکریت
در این بخش عملیات شاتکریت در حفاری تونل را بیشتر بررسی میکنیم.
بتن پاشی یا شاتکریت از تکنیک های رایجی است که در بسیاری از عملیات اجرایی به ویژه در سازههای زیرزمینی مورد استفاده قرار میگیرد؛ اما نیازمند تمهیدات خاص زیست محیطی است. مشکلات مربوط به بتن پاشی را میتوان به دو دسته نکات حین اجرا و نکات پس از اجرا تقسیم کرد. دسته اول خود شامل سه بخش مخاطرات فیزیکی، مشکلات شیمیایی و مسایل مربوط به الکتریسیته ساکن است. در زمینه دومین دسته از مشکلات بتن پاشی نیز میتوان به عدم پایداری در سنین کم، جراحات و سوختگیهای پوستی و نیز آلودگی آب اشاره کرد. در این بخش از تحقیق تمامی این نکات مورد بررسی قرار گرفته و راه حلهای مناسبی در هر زمینه ارایه شده است.
به هنگام استفاده از بتن پاشی در سازه های زیرزمینی نظیر تونلها مانند بسیاری عملیات اجرایی دیگر، علاوه بر تسلط به مسایل تکنیکی باید به یک سری نکات ایمنی نیز توجه کرد. هرچند که استفاده از بتن پاشی در بسیاری از موارد به عنوان یک تکنیک ایده آل و شناخته شده، روز به روز درحال توسعه است؛ عدم رعایت نکات ایمنی میتواند موجب بروز مشکلاتی شود که گاهی خطرناکند. این نکات را میتوان به دو دسته نکات حین اجرا و نکات پس از اجرا تقسیم کرد.
نکات حین اجرا در ایمنی در حفاری تونل
- مخاطرات فیزیکی
- مخاطرات شیمیایی
- الکتریسیته ساکن
سخن پایانی
تدوين و ارایه آيين نامه ايمني دقيق و كارآمد براي كارگاه هاي تونلسازي امري ضروري است. رعايت اصول و مقررات ايمني در كارگاه هاي زيرزميني علاوه بر كاهش خطرات تهديدكننده زندگي انسانها از نظر اقتصادي نيز به نفع جامعه و منافع ملي است .تنظيم و ارایه استانداردهاي ايمني براي كارگاهها و پيگيري آن از طرف كارفرماها و مشاور و ملزم بودن پيمانكار به آن در پيشبرد پروژه اهميت خاصي داشته و در اين راستا لازم است تعريف مناسب از جايگاه مهندس ايمني در همه كارگاهها ارایه گردد. خطرات خاص و منحصر به فرد هر كارگاه با توجه به نوع پروژه و شرايط حاكم بر آن بررسي شده و آگاهي هاي لازم توسط مهندس ايمني به همه پرسنل ارایه شود. در اين راستا آموزشهاي كافي و مناسب در زمينه خطرات بالقوه موجود در كارگاه به افراد تازه استخدام با برنامه ريزي مناسب ارایه گردد. شرايط لازم براي فعاليت مستقل و جداگانه مهندس ايمني در كارگاه مهيا گردد، به طوريكه تحت تاثير مشكلات و نواقص موجود در تداركات و پشتيباني احتمالي پيمانكار قرار نگرفته و مشكلات را متعهدانه به مشاور و كارفرما انعكاس دهد و تا زمان حصول نتيجه مناسب و انجام تداركات مناسب ايمني مانعي را در حسن انجام شرح وظايف خود احساس ننمايد.-