اصول ايمنی و حوادث در محيط کار چیست؟ یکی از اولین و مهم ترین نکات به هنگام کار در محیط های صنعتی و هر نوع محیط کار رعایت اصول ایمنی می باشد. به طور کلی اصول ايمنی و حوادث در محيط کار به عنوان حفاظت انسان و كارآيی او، از صدمات و پيشگيري از صدمه ديدن انسان تعريف مي‌شود.
اصول ايمنی و حوادث در محيط کار صنعتی
در محيط های صنعتی با وجود ماشين آلات و ابزار فراوان، غالبا كارگران در معرض مخاطرات مختلف قرار دارند. با توسعه تكنولوژی و افزايش كاربرد ماشين در امر توليد نيز احتمال مخاطرات و حوادث در اين گونه محيط ها زيادتر مي شود. در سازمان ها و كارخانجاتی كه اصول و موازي هستند، اصول ايمنی و حوادث در محيط کار و حفاظت فنی مراعات نمی شود، روحيه كاركنان نيز ضعيف و متزلزل است و كمتر امكان دارد كارگر خوب و طراز اول در خدمت چنين سازمان هايی مشغول به كار باشد.
بنابراين اجراي تدابير و برنامه هايی به منظور ايمني و حفاظت فني كارگران، در درجه اول اهميت، در راستاي تامين و نگهدري نيروي انساني قرار دارد. در عين حال، صرف هزينه و تخصيص اعتبار در برنامه هاي سازمان، به منظور ابداع تدابير و استقرار وسايل جهت جلوگيري از حوادث، در مقابل منافع حاصل از آن، اندك و ناچيز به كار مي رود.
هدف از اصول ايمنی و حوادث در محيط کار
هدف از اجراي اصول ايمنی و حوادث در محيط کار و دستورالعمل هاي مربوطه، امكان بوجود آمدن محيط سالم است به نحوي كه كارگران بدون دغدغه خاطر و بدون ترس از خطرات صنعت بكار خود ادامه دهند. بدين ترتيب ترس از آينده نامعلوم كه زائيده و معلول حوادث و سوانح در محيط كار مي باشد در جامعه صنعتي ما رخت بر خواهد بست.
بدون وجود مسئول ايمني نه تنها قدمي در راه پيشرفت صنعتي برداشته نمي‌شود بلكه صنعت دچار هرج و مرج و از هم پاشيدگي شده و دير يا زود به سوي زوال تدريجي سوق پيدا نموده و به قهقرا راه خواهد سپرد.
نظم و نظافت كارگاهي (House Keeping ) روزگاري فروش زياد و يا تعداد كاركنان و بزرگي كارخانه موجبات افتخار يك شركت را فراهم مي آورد زيرا ظاهرا فروش بالا و توليد انبوه،كاهش هزينه توليد و سود بالاتر را تضمين مي‌كرد. در ديدگاه جديد مديريتي مهارت كارگر خط توليد و نيز شرايط توليد و محيط كارخانه و كيفيت محصول است كه تعيين كننده فروش و سود شركت است.
5 اصل از اصول ايمنی و حوادث در محيط کار
پاكيزگي در سيستم هفت سين مديريتي ژاپن يعني پاكيزگي انسان، ماشين آلات، مواد و محيط مي باشد. جهت دستيابي به صنعتي منضبط و كارگاهي تمييز با كارگران بهره ور و كاهش ريخت و پاش راهكارهاي زير توصيه مي‌شود:
- علامت گذاري و نوشتن مشخصات مواد و يا قطعاتي كه در داخل قوطي ها و يا بشكه ها هستند و نوع آنها مشخص نيست.
- لوازم ضروري از لوازم غير ضروري تفكيك شده و وسائل غير ضروري از محيط كار دور نگه داشته شوند.
- ماشين آلات و تجهيزات مورد استفاده و كف سالن ها و راهروها بعد از هر شيفت تميز شوند.
- اقلام پر مصرف در نزديكي محل مصرف قرار داده شوند.
- براي نظافت و بهداشت شخصي كارگران بايد يك برنامه مدون وجود داشته باشد.
تاثیر رنگ علائم در اصول ايمنی و حوادث در محيط کار
رنگ و كاربرد آن در صنعت طبق استاندارد ANSI هر رنگ داراي كاربرد ويژه اي بوده و در موارد خاصي بكار ميرود.
-
- قرمز : رنگ قرمز علامت توقف (كليدهاي توقف اضطراري) و تجهيزات پيشگيري و مبارزه با حريق مانند جعبه هاي هشدار دهنده،سطلهاي شن و … را نشان مي دهد.
- نارنجي : اين رنگ براي نشان دادن خطر بكار مي رود. مثلابراي نشان دادن قسمتهاي متحرك ماشين كه مي تواند ايجاد له شدگي،بريدگي و … بكند و نيز اگر حفاظ ماشين برداشته شود با اين رنگ نشان مي دهند.
- سبز : براي نشان دادن راههاي تخليه،نجات،پستهاي كمكهاي اوليه،اجازه عبور وسايل نقليه و بطور كلي معرف تاسيست حفاظتي است. رنگ سبز يعني رنگ ايمني.
- آبي : از آنجاييكه آبي رنگ اصلي هشدار دادن مي باشد براي نشان دادن خطر بكار ميرود. كاربرد آن شامل برچسب زدن براي هشدار دادن به منظور جلوگيري از شروع و به راه افتادن ماشين هايي كه تحت تعمير بوده و كارگر در آنها مشغول بكار مي باشد.
- زرشكي (ارغواني ): براي مشخص كردن خطر تابش اشعه هايي نظير ايكس،آلفا،بتا،گاما،پروتون و … بكار مي رود. اين رنگ به همراه پره هاي شكسته شده در يك زمينه زرد براي نشان دادن اتاقها و محلهايي است كه در آنجا مواد راديواكتيو ذخيره يا جابجا مي‌شود.
- زرد: براي نشان دادن احتياط،مخاطرات فيزيكي نظير برخورد، سر خوردن،افتادن و ماندن بين چيزي بكار ميرود.
- سياه و سفيد : براي راهروهاي رفت و آمد و خطوط جهت يابي بكار مي رود.
- سياه و زرد : براي نشان دادن مسير حركت وسايل نقليه مثل ليفتراك بكار ميرود. مهمترين كاربرد رنگ در صنعت نشان دادن هويت لوله ها است.
آموزش ايمني آموزش در راستاي اهداف بهداشت حرفه اي از اهميت بسيار بالايي برخوردار است چرا كه آموزش صحيح سطح آگاهي افراد را بالاتر برده و فرهنگ ايمني و بهداشت را در بين كارگران باز مي‌كند. طبيعي است كه كارگر هر چه قدر نسبت به ايمني و مسائل مربوط به آن آگاه تر باشد كمتر ارتكاب به اعمال غير ايمن مي‌كند و همچنين افراد ديگر را نيز از انجام آن منصرف مي‌كند.
عوامل مرتبط با سوانح حوادث در محيط هاي صنعتي به عوامل گوناگون متعددي مرتبط است از جمله :
- كثرت ماشين آلات و تجهيزات سنگين
- سرعت كار ماشين آلات كه احتمال وقوع مخاطرات را افزايش مي دهد .
- وجود نقص در ماشين آلات
- اشتباهات كارگران در حين انجام كار با ماشينها
- ليز بودن كف كارگاهها به خاطر روغن ريختگي و سر خوردن كارگاهها
- حوادث ناشي از حمل و نقل مواد و وسايل به طريق غير اصولي
- عدم استفاده از وسايل حفاظت فردي در هنگام كار با وسايل
عدم رعايت اصول و موازين و حفاظت فني در كارهاي مختلف و فقدان وسايل ايمني و حفاظت فني علل ايجاد سوانح كلا سوانح در محيطهاي صنعتي و توليدي از سه علت اساسي زير ناشي مي شود :
- علل ناشي از فقدان تجهيز وسايل حفاظتي، نظير استفاده نكردن از وسايل ايمني و حفاظتي در كارها، استفاده از ماشين هاي بدون حفاظ، به كار انداختن ماشين ها در سرعت هاي غير حفاظتي و غير مجاز، كار كردن روي قسمت هاي متحرك و مخصوصا دوار ماشين ها، به كار انداختن و نگهداري ماشين ها به طرز ناصحيح.
- علل شخصي، نظير نداشتن آموزش كافي و لازم (فقدان اطلاع و تخصص كافي در كارها )، به كار بردن روش ناصحيح، متناسب نبودن قوا و اعضي بدن كارگر با نوع و ماهيت كار محوله، عدم آشنايي يا سهل انگاري كارگر و …
- علل مكانيكي، نظير نقص در ماشين ها، نصب ناصحيح حفاظ ها بر روي ماشين ها، روشنايي يا تهويه غير كافي (شرايط نامطلوب در محيط كار )، كار با مواد و قطعات معيوب و ناقص و …
منابع : كتاب ايمني و بهداشت كار تاليف بابك كاظمي